Het doel van ons zorg- en leerbegeleidingsbeleid is het leren en de leerprocessen versterken. Leren staat dus steeds centraal. Om onze visie op leren en ontwikkelen duidelijk te omschrijven, maken we gebruik van een aantal concepten.
Effectieve didactiek
Het is helder: zorg dragen voor leerlingen begint bij goed lesgeven. En onze school maakt een duidelijke keuze: we gaan voluit voor de effectieve didactiek. We kiezen voor methodes die hun degelijkheid bewezen hebben en evidence informed zijn. Het gaat om voorkennis activeren, woord/beeld gebruiken, duidelijke én uitdagende instructies geven, voorbeelden gebruiken etc. We ondersteunen onze leraren hierbij via lezingen van het Expertisecentrum Onderwijs en Leren. Bovendien gaan leraren ook bij elkaar op bezoek om de didactische principes van effectieve didactiek te observeren. Zo kunnen ze leren van elkaar.
De leerzones
Leren kan je visueel voorstellen door drie zones: een comfortzone, een leerzone en een paniekzone.
In de comfortzone zitten vaardigheden die makkelijk en vertrouwd zijn. Het leren kost weinig moeite. Dit is voor iedereen verschillend: de ene spreekt graag voor een groep, voor de ander is dit supermoeilijk.
In de leerzone zitten kennis en vaardigheden die moeilijk en uitdagend zijn. Het leren kost extra inspanning. Je maakt fouten en leert uit deze fouten. Onze school wil leerlingen voorbereiden op hoger onderwijs. Dat vraagt inspanningen en hoge verwachtingen.
In de paniekzone zitten vaardigheden die te moeilijk en stresserend zijn. Je bent er nog niet aan toe.
De inhoud van de cirkels verandert door te leren, bij te leren of door niet te leren. Iets wat je veel ingeoefend hebt, zorgt ervoor dat je van de leerzone naar de comfortzone gaat. Of omgekeerd, door leerstof uit de comfortzone maandenlang niet te oefenen kan je opnieuw in de leerzone komen. Of door meer levenservaring op te bouwen kan iets uit je paniekzone naar je leerzone gaan.
De executieve functies
Om van de comfortzone of paniekzone naar de leerzone te gaan, heb je goed ontwikkelde executieve functies nodig. Executieve functies of uitvoerende regelfuncties zijn processen in het brein die het (sociaal) gedrag en het leren aansturen (Huizinga & Smidts, 2017; Smidts, 2018). Op onze school focussen we op 11 executieve functies:
- Planning en organisatie: wat ga je doen, wanneer en hoe doe je dat?
- Taakinitiatie: het vlot kunnen beginnen aan een taak of opdracht
- Volgehouden aandacht: aandacht richten, wisselen, volhouden, focus
- Werkgeheugen: informatie selecteren, tijdelijk vasthouden en ermee ‘werken', verbinden met kennis uit langetermijn geheugen
- Reactie-inhibitie: de mate waarin je gedrag kunt uitstellen, afremmen of stoppen, beheersing
- Emotieregulatie: het kunnen omgaan met je emoties, ze kunnen uiten en de uiting binnen aanvaardbare grenzen houden
- Timemanagement: het kunnen inschatten van benodigde tijd voor een taak, het besef van tijd
- Cognitieve flexibiliteit: kunnen schakelen tussen situaties of oplossingsmethoden
- Doelgericht doorzettingsvermogen: de vaardigheid om een doel te stellen en vol te houden om dat doel te bereiken
- Metacognitie: denken over wat je doet, kijken of dat goed gaat, je gedrag bijstellen als dat nodig is
Onze school zet sterk in op het aanleren van de executieve functies. Het is de kapstok voor leren leren. Leerlingen worden ook zeer regelmatig gevraagd om te reflecteren over hun executieve functies.
In de eerste graad worden de executieve functies aanschouwelijk voorgesteld via ‘Henri op de fiets’. We weten dat leerlingen informatie die zowel via woorden als beelden wordt gepresenteerd, gemakkelijker opslaan dan wanneer alleen maar woorden worden gebruikt. Vandaar deze uitwerking. In de andere leerjaren gaan we hiermee verder aan de slag.
Groeimindset & waarderend leren
De groeimindset gaat ervan uit dat kwaliteiten, intelligentie en persoonlijkheid niet vaststaan, maar dat je deze kunt ontwikkelen door te leren en ervaringen op te doen. De groeimindset is onderdeel van de mindsettheorie van Carol Dweck, waarbij ze het heeft over een growth mindset (groeimindset) en fixed mindset (vaste mindset). Dweck is een Amerikaanse hoogleraar psychologie en doet onderzoek naar motivatie en de mindset.
De groeimindset helpt om van de comfortzone of paniekzone naar de leerzone te gaan. Daarom nemen we leerlingen vanaf de eerste schooldag bij ons mee in de idee van de groeimindset: ‘ik kan het nog niet’. We verbeelden dit met de boom, een knipoog naar ons opvoedingsproject. Het waarderende, het positieve, de gerichtheid op mogelijkheden, kansen en opportuniteiten vormen de lenzen van onze bril om naar leren en leerprocessen te kijken. Het maakt deel uit van ons dna. De baseline ‘leren en waarderen’ willen we dan ook graag tastbaar maken.
Routines
Routines zijn een soort recept, een reeks van ‘doe eerst dit, doe dan dit, doe dan dat’. Routines zijn vergelijkbaar met normen, in die zin dat ze allebei de verwachtingen van de groep kunnen weergeven, maar wat routines zo bijzonder maakt is dat ze gewoonlijk veel specifieker zijn, in een vaste volgorde voorkomen en veel eenvoudiger te onderwijzen zijn omdat ze heel duidelijk gedefinieerd zijn. Routines zijn een verzameling van gedragingen die belangrijk zijn voor de groep om op een beschaafde en efficiënte manier te functioneren.
De voordelen van routines zijn groot: ze leren de leerlingen goede gewoontes, ze zorgen ervoor dat leerlingen meer denkruimte hebben om te focussen op het leren en ze verminderen de kans op ongewenst gedrag.
Op onze school zijn er heel wat routines: een gsm-verbod, gaan staan bij het begin van de les, op tijd op school zijn, de kleurencode in de planningsagenda (rood voor toetsen, zwart voor planning, groen voor taken en blauw voor meebrengen), rijen vormen na de speeltijd etc.
Om een leerling uit het eerste jaar letterlijk te citeren uit een bevraging over welbevinden: “Door de dagelijkse routines en dingen die vaak hetzelfde zijn vind ik het makkelijker om mijn draai te vinden.”
Zorg en leerbegeleiding in de volledige breedte van het zorgcontinuüm
Onze school wil leerlingen ondersteunen in hun leerproces. Dat betekent dat we willen tegemoetkomen aan hun leernoden. Dat kan in de vorm zijn van extra ondersteuning (bij dyslexie bijvoorbeeld) of van extra leeruitdaging, zowel binnen als buiten het curriculum (zoals het SH+-project).
Leren is een constant zoeken naar een goed evenwicht zodat de leerling zo veel als mogelijk in de leerzone zit, dat er een balans is tussen voldoende zelfvertrouwen en durven fouten maken (groeimindset) enerzijds en uitdaging geven anderzijds.
Ons zorg- en leerbegeleidingsbeleid wordt vormgegeven in verschillende fasen.
Bij de inzet op een brede basiszorg voor iedere leerling werken we met de concepten van effectieve didactiek, executieve functies, groeimindset en routines. Aan de hand van duidelijke afspraken, leerlinggesprekken en reflectiemomenten begeleiden we elke leerling in zijn/haar groei.
Wanneer er uitdagingen of bezorgdheden opduiken tijdens het leren, is de klassenleraar het eerste aanspreekpunt voor de leerling en zijn ouders. De klassenleraar bekijkt in samenspraak met alle betrokkenen welke moeilijkheden er zijn, en volgt dat op.
Soms is er meer begeleiding nodig. In de fase van verhoogde zorg stuurt het team leerlingenbegeleiding (TLB) het leerbeleid en de zorg aan. Dat gebeurt in nauw overleg met verschillende partijen.
Per graad is het team leerlingenbegeleiding samengesteld uit leerlingenbegeleiders, directie en het Vrij Centrum voor Leerlingbegeleiding (VCLB). Tijdens de overlegmomenten bespreekt dit team hoe het leerproces van de leerling ondersteund kan worden. Soms zijn er ondersteunende maatregelen nodig rond emotieregulatie, volgehouden aandacht of beheersing. Maar ook thema’s zoals dyslexie, dyscalculie, ASS, faalangst … komen aan bod. Indien nodig wordt een begeleidingsplan opgesteld in samenspraak met de leerling en de ouder.
Henri is een leerling die, net als uw zoon of dochter, op zoek gaat naar houdingen, inzichten en vaardigheden om uiteindelijk doelgerichter en efficiënter te leren. Daarom volgen onze leerlingen in het eerste jaar drie interactieve werkwinkels. Daarnaast bieden we ook een infoavond voor leerlingen en hun ouders aan. Om een gezond evenwicht te vinden tussen school en ontspanning maken we doorheen het schooljaar ook tijd voor mindfulness en aandachtstraining.
Alle acties binnen ons beleid ‘leren leren’ kunnen we linken aan de executieve functies, groeimindset en de zones van naaste ontwikkeling.
Leren leren met Henri
Werkwinkel 'Henri leert je organiseren'
Tijdens de eerste lesweek leren de leerlingen hun schoolwerk organiseren. Wat neem je (niet) mee in je boekentas? Hoe gebruik je je planningsagenda? Wat geef je welke plaats? Hoe plan je je leef-tijd en leer-tijd? De leerlingen gaan na schooltijd elke dag aan de slag met de BAWA-methode: boekentas leegmaken, agenda openen en plannen, werken en afronden. Ze gebruiken hierbij een vervoermap, aangeboden door onze school, om losse documenten mee te nemen naar huis of school.
Kortom, de leerlingen krijgen heel wat tips van Henri om het schooljaar vlot te starten. We verzamelen alle informatie uit deze werkwinkel in een overzichtelijke flyer die de leerlingen meekrijgen naar huis. Daarnaast zorgen enkele affiches in de klas voor visuele ondersteuning. Doorheen het jaar verwijzen de leerkrachten regelmatig naar deze affiches.
Werkwinkel 'Henri leert je studeren'
Tijdens een tweede werkwinkel leren de leerlingen aan de hand van 10 tips hoe ze aan de slag moeten gaan met de leerinhoud. De leerlingen leren enkele actieve leerstrategieën en controlemechanismen toepassen in een concrete, voor hen betekenisvolle, situatie. De leerlingen gebruiken een werkschrift, aangeboden door onze school, om actief te studeren: samenvattingen, schema’s, woordenlijsten, ezelsbruggetjes, oefeningen ... Opnieuw verzamelen we alle informatie uit deze werkwinkel in een handig naslagwerkje.
In het tweede jaar wordt die sessie voor geïnteresseerde leerlingen herhaald.
Werkwinkel 'Henri leert je examens voorbereiden'
De leerlingen gaan tijdens een derde werkwinkel aan de slag met onze handige infobrochure ‘Henri leert je examen voorbereiden’. Hoe lang studeer je voor elk vak? Wat neem je (niet) mee naar een examen? Hoe verdeel je de tijd bij het invullen van een examenbundel? Hoe stel je een examenplanning op?
We zijn ervan overtuigd dat Henri heel wat praktische examentips met de leerlingen kan delen en hen kan laten groeien in hun leren. Zo kunnen de leerlingen met een gerust gemoed naar hun allereerste examenperiode gaan.
Infoavond 'Jong-leren'
Vanuit onze overtuiging dat ouderbetrokkenheid zeer belangrijk is, bieden we jaarlijks een gratis infoavond aan over leren leren onder de titel Jong-leren. We werken hiervoor samen met Eekhout Academy. Het interactieve programma wordt gebracht door een duo dat al heel wat ‘gejongleerd’ heeft in het onderwijs. Met het programma Jong-leren brengen ze op een interactieve manier inzicht, uitzicht en praktische tips voor een betere aanpak van het schoolwerk.
Jong-leren geeft een antwoord op twee grote vragen:
- Hoe pakt een leerling het schoolwerk (nog) beter aan?
- Welke rol kan een ouder spelen bij het schoolwerk van zoon of dochter?
Leren leven met Henri
Mindfulness
We leven in een wereld vol prikkels en voor tieners is het niet steeds eenvoudig om zich in een leercontext te focussen. Om hieraan te werken, volgen onze leerlingen in de eerste graad trainingen in mindfulness: leren loslaten, leren focussen, leren ademen. We werken hiervoor samen met Itam, Institute for training of attention and mindfulness.
De trainer die de sessies op onze school verzorgt, de heer Jean-Paul Derveaux, leert de leerlingen verschillende technieken om een gezond evenwicht te vinden tussen school en ontspanning. Hij leert de leerlingen hoe je je beter kan concentreren en hoe je stabiel kan blijven in tijden van stress. De leerlingen komen tijdens de sessies volledig tot rust, hun aandacht gaat naar hun lichaam.
Door hiermee te starten in het eerste jaar kunnen we binnen enkele jaren een school zijn waarin alle leerlingen, van het eerste tot zesde jaar, attent zijn voor hun mentale rust en welk effect dit heeft op hun studeren.
Evaluaties als leermoment
Groei- en feedbackrapport
Vlak voor de herfst- en kerstvakantie reflecteren leerlingen over hun leerproces aan de hand van de executieve functies. Ze gaan voor zichzelf na welke leervaardigheden ze reeds beter onder de knie hebben en in welke leeruitdagingen er nog groei mogelijk is. De klassenraad komt samen om de reflectie onder de loep te nemen en bevestiging of tips te voorzien. De klassenleraar verzamelt de feedback en schrijft een groei- en feedbackrapport. Nadat de leerling het rapport heeft gelezen, tracht hij de feedback om te zetten in concrete acties die zijn leerproces sterker zullen maken.
Feedbackgesprekken
Om de leerlingen te helpen groeien in hun leerproces en hen te ondersteunen bij het bijschaven van hun studiemethode, organiseren we na elke examenperiode feedbackgesprekken tussen de leerling en de klassenleraar. De leerlingen bereiden dit gesprek zelf voor door na het laatste examen een feedbackdocument in te vullen. Hierin reflecteren zij over het verloop van de voorbije examenperiode.
Samen met de klassenleraar overloopt de leerling dan het rapport en wordt er gekeken wat er al zeer goed liep en waar er nog groei mogelijk is. Wij hopen dat de leerlingen daarmee dan aan de slag gaan tijdens het volgende trimester.
In de tweede graad gebruiken we het concept van leren leren en de executieve functies verder als kader.
We starten het schooljaar met een algemene infosessie omtrent effectief en efficiënt studeren voor de leerlingen in het derde jaar.
Effectieve leerstrategieën
De leerlingen krijgen een bundel met tien effectieve leerstrategieën. Die worden uitgelegd in de infosessie en ingeoefend binnen verschillende vakken. Een poster maakt die strategieën visueel in de klas.
Feedbackgesprekken en feedbackrapporten
De tussentijdse feedbackgesprekken en de feedbackrapporten geven de leerling sturing in zijn groeiproces.
Daarnaast begeleiden we de leerling ook in zijn studiekeuze naar de derde graad toe. Via klassikale infosessies van leerkrachten en VCLB, tussentijdse leerling- en oudercontacten zoeken we samen naar de juiste weg.
Studiecoaching
Leerlingen kunnen ook hulp krijgen van leercoaches die inzetten op het extra versterken van het leerproces. Wanneer het leren en studeren niet vlot loopt, kan na bespreking op de klassenraad studiecoaching aangeboden worden. In kleine groep worden specifieke tips gegeven en handvaten aangereikt om effectief en efficiënt te studeren.